یکی از مهمترین و کلیدیترین محصولات میانی صنعت پالایش نفت خام، برش نفتا (Naphtha) است. این محصول به عنوان خوراک در واحدهای پتروپالایش از جمله کراکر با بخار، تبدیل کاتالیستی و ایزومریزاسیونمورد استفاده قرار می گیرد. انواع برش نفتا در فرایندهای پالایشگاهی تولید و عرضه می شود.
نفتا شامل هیدروکربن‌های دارای ۵ تا ۱۲ اتم کربن می‌شود که نقطه جوش آنها از ۳۰ تا ۲۰۰ درجه سانتی گراد متغیر است. یعنی اگر نفت خام را از ۳۰ درجه تا ۲۰۰ درجه سانتی گراد حرارت دهیم و بخش جوشیده را جدا کنیم نفتا به دست خواهد آمد. معمولا ۱۵ تا ۳۰ درصد نفت خام در این حرارت به جوش می‌آید در نتیجه همین میزان از نفت خام را می‌توان به طور مستقیم به نفتا تبدیل کرد. اما نفتا در بازار معمولا در دو نوع نفتای سبک (هیدروکربن‌های ۵ و ۶ کربنی) و نفتای سنگین (هیدروکربن‌های ۶ تا ۱۲ کربنی) عرضه می‌شود
همانطور که اشاره شد، نفتا به عنوان یکی از مهمترین خوراک های مورد استفاده در صنعت پتروشیمی است. نفتا در پالایشگاه های نفت خام به طور معمول خوراک واحدهای بنزین سازی (Catalytic Reforming) و ایزمریزاسیون می شود تا با تولید ریفورمیت (Reformate) و ایزومریت (Isomerate) در استخر بنزین ممزوج و به عنوان سوخت عرضه گردد. این نکته را نیز باید اشاره کرد که مجتمع های پتروشیمی در فرایندهای پایه، کراکر با بخار (Steam Cracker) و آروماتیک سازی (Catalytic Reforming) اقدام به تولید الفین های سبک (اتیلن، پروپیلنو بوتادین و بوتیلنها) و آروماتیک ها (بنزن، تولوئنو زایلن) می نمایند که خوراک این واحدها نیز نفتای سبک و سنگین می باشد.
معمولا از نفتا برای تولید ترکیبات آروماتیک و بنزین با اکتان بالا از طریق فرآیند اصلاح کاتالیستی در صنایع پتروشیمی استفاده می شود. همچنین در صنایع شیمیایی نفتا برای تولید اولفین ها در واحد کراکینگ با بخارآب و نیز به عنوان حلال کاربرد دارد. نفتا به دو نوع اصلی تقسیم می شود: آروماتیک و آلیفاتیک.
نام ماده : نفتای طبیعی Natural Naphta
نام تجاری : نفت Naphtha
سایر اسامی: بنزین خام پالایشگاهی، نفتای طبیعی
نفتا به ترکیبی از هیدروکربن های اشتعال پذیر گفته می شود که شامل هیدروکربن های خاصی با اشتعال پذیری و فراریت معین هستند. برای مثال محصولات تقطیر نفت خام و یا قطران ذغال سنگ. نفتا یکی از محصولات سبک نفت خام است (محصول بالایی نفت چراغ) و معمولا در پالایشگاه به دو صورت نفتای سبک وسنگین تولید می گردد. نفتا اصولا به عنوان خوراک واحدهای دیگر برای تولید بنزین با اکتان بالا (فرآیند ریفرمینگ کاتالیستی ) مصرف می شود. همچنین این ماده در صنایع شیمیایی برای تولید اولفین ها در واحد Steam Cracker و نیز به عنوان حلال کابرد دارد. لغت نفتا از لاتین و یونانی می آید. این لغت در یونان باستان به هر ماده نفتی شکل و قیر مانندی گفته می شده است.
موارد مصرف:
روشهای تولید:
نفتا به دو نوع اصلی تقسیم می شود: آروماتیک و آلیفاتیک. نفتای آلیفاتیک از هیدروکربن ها پارافینی و سیکلو پارافینی (نفتن ها) تشکیل شده و مستقیما از نفت خام به روش تقطیر بدست می آید. نفتای آروماتیک شامل آروماتیک ها، آلکیل بنزن ها است که بندرت مستقیما از نفت خام بدست می آید و احتیاج به ریفرمینگ دارد. به طور کلی نفتا از روش های زیر حاصل می شود:
1- محصول straight-run از تقطیر نفت خام.
2- استخراج با حلال
3- هیدروژناسیون ترکیبات اشباع نشده
4- پلیمریزاسیون ترکیبات اشباع نشده (اولفین)
5- فرآیند آلکیلاسیون
البته نفتا را می توان از ترکیب این روش ها نیز بدست آورد.
کاربرد:
نفتا ماده بنیادی در صنایع شیمیایی و پتروشیمی به عنوان خوراک تولید فرآورده‌های مختلف پتروشیمی از جمله حلال‌ها و رقیق‌کننده‌ها است. نفتا را در ساخت بنزین استفاده می کنند. همچنین از نفتا برای حلال استفاده می شود. اما نفتا کاربردهای متنوعی دیگری نیز دارد.
مواد اولیه انواع پلاستیک، الیاف مصنوعی و الکل‌های صنعتی
بخش عمده تینرهای رنگرزی از نفتا تشکیل می‌شود و بیشتر ترکیب‌های پلاستیکی اتیلنی با نفتا ساخته می‌شوند.[۱] همچنین با استفاده از فرایندهای کاتالیستی می‌توان نفتا را به بنزین‌های اکتان بالا و سوخت‌های نفتی دیگر نیز تبدیل کرد.
نفتا حلالی بسیار نیرومند با کاربردهای متنوع است به همین جهت برای تولید مواد شوینده و تصفیه مواد هیدروکربنی دیگر نیز استفاده می‌شود.
تولید جلادهنده‌ها و لاک‌ها و به عنوان سوخت گرمایشی و پخت‌وپز (مشابه گاز مایع و نفت سفید).